Markery nowotworowe
- CA 19.9
- CA 15.3
- CA 125
- CEA
- PSA całkowity oraz PSA wolny
CA 19-9 oznaczany w surowicy marker raka trzustki, dróg wątrobowo-żółciowych oraz jelita grubego i odbytnicy. CA 19-9 jest monsialogangliozydem obecnym w glikoproteinie wydzielanej w zwiększonych ilościach do śluzu przez komórki m.in. trzustki i raka jelita grubego. W niewielkich ilościach jest obecny w surowicy osób zdrowych, a jego źródłem są zdrowa: trzustka, drogi żółciowe, nabłonek żołądka, okrężnicy, macicy i ślinianek. Nieznacznie podniesiony poziom CA 19-9 obserwowany jest u chorych na łagodne choroby zapalne wątroby i dróg żółciowych, trzustki i przewodu pokarmowego, w łagodnych nowotworach jajników i macicy. Bardzo znaczny wzrost stężenia CA 19-9 występuje w surowicy chorych na raka trzustki.
CA 15.3 - marker raka piersi, obecność CA 15-3 w surowicy jest markerem klinicznego stadium raka piersi. Gwałtowny wzrost jego stężenia towarzyszy przerzutom, a wzrost towarzyszy wznowom w przypadku remisji raka w II i III stadium. Podwyższone wartości CA-15.3 występują również w innych nowotworach złośliwych oraz w wielu łagodnych stanach chorobowych. Wzrost CA-15.3 obserwowany w nowotworach trzustki, płuc, jajników i wątroby jest jednak niższy niż wzrost CEA w tych nowotworach
CA 125- marker raka jajnika; stężenie CA 125 w surowicy koreluje z wielkością zmiany nowotworowej. Rak jajnika stanowi ok. 4 % wszystkich nowotworów u kobiet. Oznaczanie CA 125 w badaniach przesiewowych w kierunku raka jajnika nie jest zalecane z powodu jego ograniczonej specyficzności. Ponieważ równoczesna ocena kilku markerów nowotworowych jest silniejsza diagnostycznie od wyników oznaczeń pojedynczych markerów, tworzone są zestawy oznaczeń posiadających wspólnie większą czułość diagnostyczną.
Marker przerostu prostaty PSA - jest najważniejszym markerem raka prostaty . Wzrost stężenia PSA nie jest swoisty dla CaP, gdyż towarzyszy także łagodnemu rozrostowi prostaty, stanom zapalnym prostaty, zakażeniom układu moczopłciowego, urazom mechanicznym. Stężenie PSA w krwi rośnie wraz z wiekiem i dlatego zakresy referencyjne przedstawiane są w przedziałach wiekowych, najczęściej dekadach. Przyjmuje się, że każdy mężczyzna po ukończeniu 50 roku życia powinien raz w roku mieć oznaczane stężenie PSA w surowicy krwi.
PSA wolny- marker raka prostaty, wykorzystywany do obliczania stosunku PSA wolny/PSA całkowity, przydatnego w diagnostyce raka prostaty.